Давидович Сергей

Вайна забiвае нявiнных (на белорусском языке)

Сяргей Давiдовiч

Вайна забiвае нявiнных

Нягледзячы на страх, выклiканы прароцкiмi прадказаннямi Настрадамуса аб нейкай катастрофе сусветнага маштабу, чалавецтва без вялiкiх патрасенняў пераступiла праз парог трэцяга тысячагоддзя. I не толькi пераступiла, але й пражыло ў новым тысячагоддзi ажно цэлых пяць год. I ў слове "ажно" няма нiякай iронii, бо для таго, каб загiнуць усяму жывому на Зямлi, патрэбны нават не гады, не днi, а гадзiны.

Вось чаму свядомая частка чалавецтва, цвяроза ацэньваючы стан сучасных узаемаадносiнаў памiж дзяржавамi, палiтычную амбiцыёзнасць некаторых з iх i ўзровень узбраення, радавалася кожнаму ўсходу сонца i ўкладала ў словы "спакойнай ночы" асобы сэнс.

Але што такое чалавецтва? Паняцце гэта даволi абстрактнае, якое абагульняе ўсiх людзей у нешта ледзь не мiстычнае, цяжкадаступнае i малаэфектыўнае ў барацьбе з такiм пачварным злом, як самазнiшчэнне - вайна.

Колькi разоў гiсторыя паказвала чалавецтву, што яно - сляпое i бездапаможнае немаўлятка ў руках палiтыканаў, авантурыстаў, прайдзiсветаў. А тая частка чалавецтва, якая лiчыла, што вырасла з паўзункоў немаўляткi, уяўляла з сябе мяккую глiну пад магутнымi патокамi дэзiнфармацыi, прапаганды, адкрытай iдэалагiчнай iлжы, якую тыя ж авантурысты i прайдзiсветы шчодра лiюць на галовы чалавецтва, i гэтая "глiна", непрыкметна для сябе, паслухмяна дэфармуецца i набывае патрэбныя палiтыканам формы.

Працяглы мiр i трывалы дабрабыт прытупляюць пiльнасць чалавецтва, i яно, адаспанае ў мiрным ложку i ад'етае за тлустым сталом, праяўляе не трывогу, не страх, а дзiцячую зацiкаўленасць да кожнай новай "гарачай" кропкi на зямлi. З вуснаў чалавецтва гатова сарвацца адвечнае прагнае слова: "Вiдовiшчаў!" - пры гэтым яно забываецца на тое, што ў першую чаргу вайна забiвае нявiнных - само чалавецтва.

I што самае небяспечнае - чалавецтва, ходзячы па касцях папярэдняга чалавецтва, не разумнее. "Глiна" паслухмяна мяняе формы - балем правяць адзiнкi.

* * *

Тыя кропкi, якiя завуцца "гарачымi", узнiкаюць цi "гарачэюць" не самi па сабе, за iмi - нечая зацiкаўленасць, унутраная альбо знешняя. I хоць кажуць: дзе два, там трэцi лiшнi - часцей за ўсё раздзiмае агонь гарачых кропак менавiта трэцi.

Тайныя змовы, цкаванне спадцiшка, падкармлiванне грашыма i забеспячэнне зброяй, абяцанкi i пагрозы, шантаж i прамое ўмяшанне ў справы - вось далёка не ўсе вугельчыкi таго жару, якi i робiць кропку гарачай.

Галоўным вугельчыкам гэтай "апошняй" "гарачай" кропкi, як напачатку сцвярджалi эксперты-палiтолагi, было неаднойчы праверанае цкаванне спадцiшка. Тут, у цэнтры Эўропы, у невялiчкай краiне, сутыкнулiся ўнутраныя нацыянальна-рэлiгiйныя амбiцыi. Асаблiва на рэлiгiйнай глебе адно вiрусаслова, кiнутае спадцiшка "трэцiм", здольна вылiцца рэкамi крывi як з аднаго, так i з другога боку. Трэцi, як правiла, выходзiць з вады (з крывi) сухiм.

Афiцыйна ж той трэцi выказваў незадаволенасць кiруючым рэжымам сярэднеэўрапейскай краiны, дзе, з яго слоў, правiў не закон, а дыктат, дзе чалавечая годнасць была раздушана крывавай падэшвай сярэднявечча.

I ўсё ж не першае i не другое прымусiла "трэцяга" пайсцi на рызыкоўны крок, растаптаўшы цяпер ужо дэмакратычнай падэшвай многiя людскiя лёсы, пацвердзiўшы адвечнае: "Вайна забiвае нявiнных".

Галоўнай смакатой, якая казытала палiтычную ненажэрнасць "трэцяга", - была прага пашырэння палiтычнага цiску на ўвесь свет, хаця i без таго пад гэтым цiскам задыхалiся многiя краiны, у тым лiку i саюзнiкi ненажэрнага.

Былi i iншыя далёка забягаючыя планы, якiя нiколi не пакiдалi гарачыя галовы, пераходзячы, нiбы гены, ад пакалення да пакалення.

* * *

Нешта падобнае адбывалася ў канцы другога тысячагоддзя. Тады краiны, якiя лiчылi сябе дэмакратычнымi, бамбiлi, як яны называлi яго, чалавеканенавiсны рэжым. Рэжым, як вядома, не разбамбiлi, а вось многiя, нi ў чым не вiнаватыя людзi, злеглi заўчасна ў зямлю. А тыя, хто засталiся жывымi, сядзелi на клунках i папялiшчах сваiх дамоў, побач з магiламi родных i блiзкiх.

Аказваецца, i дэмакратычныя бамбёжкi нясуць простым людзям гора i разруху. Вiдаць, косцi продкаў, па якiх ходзiць чалавецтва, павiнны шматслаёва вырасцi, каб аднойчы, з гэтай жахлiвая вышынi, апошнi жыхар Зямлi здолеў акiнуць вокам увесь доўгi i крывавы шлях сваiх папярэднiкаў...

- Нешта падобнае адбывалася ў тысяча дзевяцьсот дзевяноста дзевятым годзе, - такiмi словамi пачаў нараду кiраўнiк ваеннага ведамства самай магутнай капiталiстычнай дзяржавы.

Абвёўшы поглядам прысутных, сваiх саюзнiкаў па ваеннаму блоку, працягваў:

- Тады мы паказалi ўсяму свету, што наша моц i наша зброя - галоўны аргумент, супраць якога астатняе - дэмагогiя!

Усе ўважлiва слухалi.

- Сёння, - працягваў прамоўца, - новы час i новыя задачы. Урокi мiнулага яшчэ адзiн наш саюзнiк. Таму, як лiчыць Прэзiдэнт маёй дзяржавы, для правядзення больш паспяховай ваеннай акцыi супраць антыдэмакратычнага рэжыму, мы павiнны адначасова з паветранымi ўдарамi пачаць i наземную аперацыю.

Усталявалася доўгая i марудная цiшыня. Нiхто нават не варухнуўся.

- Гэта што, згода?.. Ваша маўчанне - згода?! - перапытаў выступаючы.

Слова ўзяў кiраўнiк ваеннага ведамства Францыi Клод Жуан:

- Сваё асабiстае маўчанне я тлумачу поўнай нечаканасцю прапановы, адсутнасцю маiх паўнамоцтваў для рашэння такога пытання i, неафiцыйна, чыста па-чалавечы, сваёй нязгодай на правядзенне наземных ваенных дзеянняў... Сэр, я не толькi генерал, я - яшчэ i бацька i на праблему гляджу з пазiцыi бацькоў, якiя хочуць бачыць сваiх дзяцей жывымi. Цана, якую мы...

- Ну, ну, ну! - прымiральным тонам занукаў вядучы нарады. - Ну не трэба лiрычных мелодый! Гэта ж толькi першая нарада, на якой канцэптуальна вырашым, як казаў Гамлет: быць цi не быць? Нiякiх дэталяў, нiякiх бацькоўскiх пачуццяў... А калi ўжо закранаць гэтыя пачуццi, магу строга канфiдэнцыяльна давесцi да вашага ведама, што наш Прэзiдэнт у выпадку пачатку наземных дзеянняў, каб паказаць дэмакратычнасць нашага ладу i роўнасць усiх перад законам, пашле i свайго адзiнага сына разам з iншымi амерыканскiмi салдатамi абараняць дэмакратыю i свабоду.

Гэта навiна была не менш нечаканай, чым аб'ява аб падрыхтоўцы шырокамаштабнай паветранай i наземнай аперацыi ўсярэдзiне Эўропы супраць суверэннай дзяржавы.

Прысутныя разумелi, што iх згода цi нязгода - толькi гульня ў дэмакратыю. Усё будзе вырашана (цi ўжо вырашана) на самым высокiм узроўнi. Яны, ваенныя, толькi выканаўцы волi сваiх кiраўнiкоў...

З усiх выступаючых на гэтай нарадзе, якiя дыпламатычна заявiлi, што, калi паступiць загад, яны яго выканаюць, можна адзначыць ангельскага генерала Тэрнера. Вось яго заключныя словы:

- Я хоць сёння гатовы паставiць на марш любую колькасць узброеных i высокападрыхтаваных вайскоўцаў!

На што старшынствуючы адказаў:

- Старая добрая Ангельшчына нiколi не выклiкала ў нас сумненняў...

* * *

Зямны шар - наш агульны дом? Гэта так. Але каб гэты "агульны дом", адкiнуўшы сцены i перагародкi, сцiснуўся да памераў агульнага пакоя, у якiм адначасова можна было б чуць усе галасы, тады б...

Тады б дарослыя спынялi свару, бо побач дзецi - iхнiя дзецi ссалi матулiны грудзi, малявалi сонца, распачыналi гульнi i спявалi першую ў сваiм жыццi песню. А хiба ж можна абрываць дзiцячую песню? А цi ж дазволiў бы сабе самы жорсткi дарослы спужаць сваiм крыкам немаўля?

А цi ж не апусцiўся б кулак, падняты на суседа па агульным пакоi, калi б уладальнiк кулака ўбачыў, што дачка суседа вырасла з дзяўчынкi ў нявесту i прымярае падвянечную сукенку?

Цi ж не памiрылiся б дарослыя задзiры, убачыўшы ў пакойчыку вакол сябе хворых, галодных?

Няўжо ж не змякчылася б сэрца таго, хто задумаў забойства цi бойку, каб ён "адкрыў вочы" i заўважыў, што сваiмi дзеяннямi пашкодзiць або зусiм знiшчыць унiкальныя каштоўнасцi, створаныя талентам i генiем жыхароў гэтага пакойчыка за многiя папярэднiя вякi?

О-о, як бы прыцiшылiся сварлiвыя галасы, як бы памякчэлi счарсцвелыя сэрцы, як бы пацяплелi халодныя погляды ва ўсiх!

* * *

- Прывiтанне Франсуа!

- О, спадар Прэзiдэнт! Рады чуць Вас, i маё Вам шанаванне!

- Дзякуй за добрыя словы, Франсуа, але адкiнем афiцыёз i гэта "спадар Прэзiдэнт". Мы, як я разумею, сябры. Называй мяне проста Джонам...

- Згодзен, гасп... Згодзен, Джон!

- Я, у сваю чаргу, рады, што росквiт французскай нацыi не адстае ад амерыканскага эканамiчнага ўзроўню! Гэта прыемна!

- Дзякуй, Джон! Мы пiльна сочым за шматбаковымi эканамiчнымi вятрамi i плынямi i своечасова мяняем ветразi.

- Але ж ты ведаеш, Франсуа, што ёсць i падводныя плынi, ад якiх не ўратуюць нiякiя ветразi...

Наступiла доўгая паўза. Здавалася, што тэлефонную размову памiж прэзiдэнтамi Амерыкi i Францыi хтосьцi раз'яднаў.

- Спадзяюся, што ты памятаеш, Франсуа, - зноў пачуўся голас з-за акiяна, як на апошнiм форуме самых уплывовых эканамiчных дзяржаў свету кожны сквапна цягнуў, як сказалi б расейцы, сетку з залатой рыбкай да сябе?

- Так, так, Джон, памятаю!

- А ты памятаеш, што менавiта амерыканскi бок мякка, але настойлiва падзьмуў у вашы, як ты сказаў, ветразi?

- Як жа! Памятаю! За гэта вам... табе, Джон, падзяка французскага народа!

- Прыемна чуць, што не забыўся, але мне трэба падзяка не французскага народа, а твая, Франсуа. Твая!

- Дык i я...

- Скажы, Франсуа, цi не тваю думку выказваў на апошняй нарадзе ваенных мiнiстраў Клод Жуан?

Французскi Прэзiдэнт, крыху падумаўшы, адказаў:

- Гэта пытанне адной думкай не ахопiш... Шматлiкiя ўнутраныя i знешнiя аспекты гэтай праблемы вымагаюць i шматбаковага, дэталёвага iх вывучэння.

- Напрыклад? - пачулася з-за акiяна.

- Напрыклад, Расея як адзiн са знешнiх аспектаў. Мы гаворым аб партнёрстве, а цiшком ад партнёраў рыхтуем буйную ваенную акцыю...